Bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ

Bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ là một câu chuyện dài, đầy màu sắc và không thiếu những nốt thăng trầm. Từ những khán đài đông đúc thuở sơ khai đến bầu không khí cuồng nhiệt nhưng cũng đầy phức tạp của kỷ nguyên Premier League, văn hóa cổ động viên tại xứ sở sương mù đã định hình nên một phần không thể tách rời của môn thể thao vua. Nó không chỉ là tiếng hò reo, những bài hát vang vọng mà còn là sợi dây kết nối cộng đồng, niềm tự hào địa phương và đôi khi, cả những mảng tối cần nhìn nhận. Hãy cùng trangtinbongda.com khám phá hành trình đầy biến động này.

Nền bóng đá hiện đại mà chúng ta biết ngày nay có nguồn gốc sâu xa từ nước Anh thế kỷ 19. Khi các câu lạc bộ bắt đầu hình thành và các giải đấu được tổ chức, sự ủng hộ của công chúng nhanh chóng trở thành một yếu tố quan trọng. Ban đầu, việc cổ vũ còn khá tự phát, chủ yếu là những tiếng la hét, vỗ tay tán thưởng hoặc la ó đối thủ. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của xã hội công nghiệp và tầng lớp lao động, các trận đấu bóng đá trở thành nơi giải trí cuối tuần, quy tụ đông đảo người dân, đặc biệt là nam giới. Chính từ đây, những hình thức cổ vũ có tổ chức hơn bắt đầu nhen nhóm.

Nguồn gốc và những ngày đầu của văn hóa cổ vũ Anh

Vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, các sân vận động ở Anh bắt đầu chứng kiến sự hình thành của các nhóm cổ động viên trung thành. Họ thường tập trung ở một khu vực nhất định trên khán đài, thường là khu vực đứng với giá vé rẻ hơn, được gọi là “Terraces”. Đây chính là nơi khai sinh ra những tiếng hô vang đồng thanh đầu tiên, những bài hát chế lời đơn giản và cả những màn đối đáp đầy tính cạnh khóe giữa CĐV hai đội.

• Sự hình thành bản sắc: Các câu lạc bộ đại diện cho các thị trấn, thành phố hoặc thậm chí là các khu phố cụ thể. Việc ủng hộ đội bóng trở thành một phần của bản sắc địa phương, niềm tự hào cộng đồng.
• Tầng lớp lao động: Bóng đá là môn thể thao của đại chúng, đặc biệt là tầng lớp lao động. Các khán đài phản ánh rõ nét văn hóa, ngôn ngữ và tinh thần của cộng đồng này.
• Những bài hát đầu tiên: Các bài hát cổ vũ ban đầu thường dựa trên giai điệu của các bài hát phổ thông, dân ca hoặc thánh ca, được chế lại lời để ca ngợi đội nhà hoặc chế nhạo đối thủ.

Giai đoạn này chứng kiến sự ra đời của những “terrace chant” (bài hát trên khán đài) mang tính biểu tượng, dù còn khá đơn giản so với sau này. Sự cuồng nhiệt là có thật, nhưng nhìn chung, văn hóa cổ vũ vẫn mang tính tự phát và chưa có những biểu hiện tiêu cực có tổ chức như giai đoạn sau. Bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ trong thời kỳ này đặt nền móng cho những gì sẽ diễn ra trong tương lai.

Thời kỳ vàng son và bóng tối: Hooliganism và những hệ lụy

Từ thập niên 1960 đến cuối thập niên 1980, bóng đá Anh trải qua một giai đoạn phức tạp. Trên sân cỏ, các câu lạc bộ Anh thống trị châu Âu, chất lượng giải đấu được nâng cao. Trên khán đài, bầu không khí trở nên cuồng nhiệt hơn bao giờ hết với những màn cổ vũ sáng tạo, âm thanh vang dội và lòng trung thành tuyệt đối. Đây có thể coi là thời kỳ “vàng son” của văn hóa cổ vũ trên khán đài đứng (terraces).

Tuy nhiên, song hành với sự cuồng nhiệt đó là sự trỗi dậy của một vấn nạn nhức nhối: hooliganism. Các nhóm cổ động viên quá khích, thường được gọi là “firms”, biến các trận đấu thành nơi để thể hiện bạo lực, gây gổ với CĐV đối phương và cảnh sát. “Căn bệnh Anh” (The English Disease) là cụm từ mà truyền thông quốc tế dùng để chỉ tình trạng này.

Hooliganism là gì và tại sao nó lại phát triển?

Hooliganism trong bóng đá Anh là hiện tượng bạo lực có tổ chức liên quan đến các trận đấu, thường diễn ra trước, trong và sau khi trận đấu kết thúc. Nguyên nhân của nó khá phức tạp, bao gồm các yếu tố xã hội (thất nghiệp, bất mãn xã hội), văn hóa (nam tính độc hại, chủ nghĩa địa phương cực đoan) và cả sự thiếu kiểm soát an ninh hiệu quả tại các sân vận động thời bấy giờ.

• Các “Firms” khét tiếng: Nhiều câu lạc bộ lớn có các nhóm hooligan riêng, ví dụ như Inter City Firm (West Ham), Headhunters (Chelsea), Red Army (Manchester United)…
• Bạo lực lan rộng: Các vụ ẩu đả không chỉ xảy ra ở Anh mà còn theo chân các đội tuyển và CLB Anh ra nước ngoài, gây ra những hình ảnh xấu xí và hậu quả nghiêm trọng.
• Thảm họa Heysel (1985): Vụ sập tường tại sân Heysel (Bỉ) trong trận Chung kết Cúp C1 giữa Liverpool và Juventus, khiến 39 CĐV thiệt mạng, phần lớn là người Ý, do CĐV Liverpool gây rối và tấn công. Sự kiện này dẫn đến lệnh cấm các CLB Anh tham dự cúp châu Âu trong 5 năm.
• Thảm họa Hillsborough (1989): 97 CĐV Liverpool đã thiệt mạng do bị chèn ép trên khán đài quá tải tại sân Hillsborough. Mặc dù nguyên nhân chính là do yếu kém trong công tác tổ chức và an ninh, thảm họa này cùng với vấn nạn hooliganism đã thúc đẩy những thay đổi căn bản trong bóng đá Anh.

“Hooliganism không phải là về bóng đá. Nó là về bạo lực, về việc khẳng định bản thân một cách lệch lạc thông qua việc gây hấn với nhóm khác.” – Một nhà xã hội học phân tích.

Giai đoạn này cho thấy mặt trái của sự cuồng nhiệt. Bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ đã bị hoen ố bởi bạo lực, đòi hỏi những cải cách mạnh mẽ để lấy lại hình ảnh và đảm bảo an toàn cho người hâm mộ chân chính.

Hình ảnh cảnh sát đối đầu với các cổ động viên quá khích trên đường phố hoặc bên ngoài sân vận động Anh trong thập niên 1980

Bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ thời Premier League

Sau thảm họa Hillsborough và Báo cáo Taylor (Taylor Report) đề xuất các biện pháp cải thiện an toàn sân vận động, bao gồm việc loại bỏ hoàn toàn khán đài đứng và thay bằng ghế ngồi, bộ mặt bóng đá Anh đã thay đổi mãi mãi. Sự ra đời của Premier League vào năm 1992 càng thúc đẩy quá trình này.

Giải đấu mới mang lại nguồn lợi nhuận khổng lồ từ bản quyền truyền hình, tài trợ và thương mại hóa. Các sân vận động được nâng cấp hiện đại, an toàn hơn, thu hút nhiều đối tượng khán giả hơn, bao gồm cả phụ nữ và trẻ em. Điều này tác động mạnh mẽ đến bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ.

Sự thay đổi trên khán đài: An toàn hơn, đắt đỏ hơn?

Việc chuyển đổi sang sân vận động toàn ghế ngồi chắc chắn đã cải thiện đáng kể tình hình an ninh và giảm thiểu rõ rệt nạn hooliganism bên trong sân cỏ. Bầu không khí trở nên “thân thiện với gia đình” hơn. Tuy nhiên, sự thay đổi này cũng gây ra những tranh cãi:

• Giá vé tăng cao: Chi phí xây dựng, nâng cấp sân vận động và mức lương cầu thủ tăng vọt khiến giá vé xem Premier League trở nên đắt đỏ, đẩy một bộ phận CĐV truyền thống (thường thuộc tầng lớp lao động) ra xa khỏi sân cỏ.
• Bầu không khí “loãng” đi: Nhiều người cho rằng việc ngồi thay vì đứng, cùng với các quy định nghiêm ngặt hơn, đã làm giảm đi sự cuồng nhiệt và tính tự phát của các màn cổ vũ so với thời kỳ “terraces”. Âm thanh trên sân đôi khi không còn vang dội như trước.
• Sự trỗi dậy của “khách du lịch bóng đá”: Sức hút toàn cầu của Premier League thu hút nhiều du khách đến xem các trận đấu lớn, đôi khi lấn át cả CĐV địa phương và không thực sự hòa mình vào không khí cổ vũ truyền thống.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng văn hóa cổ vũ vẫn tồn tại mạnh mẽ. Các nhóm CĐV có tổ chức (Supporters’ Trusts) ngày càng có tiếng nói hơn trong việc đối thoại với CLB, bảo vệ quyền lợi người hâm mộ và duy trì bản sắc địa phương. Một số nhóm CĐV còn cố gắng tái tạo lại bầu không khí sôi động của khán đài đứng xưa kia tại các khu vực an toàn được chỉ định (safe standing areas) đang được thí điểm.

Ảnh hưởng toàn cầu và các nhóm CĐV hiện đại

Premier League đã trở thành giải đấu được xem nhiều nhất hành tinh. Điều này kéo theo sự lan tỏa mạnh mẽ của văn hóa cổ vũ Anh ra toàn thế giới. Các hội CĐV (Official Supporters Clubs) của các đội bóng Anh mọc lên như nấm ở khắp các châu lục, trong đó có Việt Nam. Người hâm mộ toàn cầu học theo các bài hát, cách cổ vũ và thể hiện tình yêu với đội bóng thông qua mạng xã hội, các buổi offline xem chung.

Tại Anh, bên cạnh các CĐV truyền thống, một số nhóm lấy cảm hứng từ phong trào “Ultras” ở châu Âu cũng xuất hiện, mang đến những màn trình diễn cờ, băng rôn, pháo sáng (dù thường bị cấm) và những bài hát phức tạp hơn, cố gắng tạo ra bầu không khí mãnh liệt hơn trên khán đài. Họ tập trung vào việc cổ vũ không ngừng nghỉ suốt trận đấu, bất chấp kết quả.

Bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ trong kỷ nguyên hiện đại là sự pha trộn giữa truyền thống và đổi mới, giữa tính toàn cầu và bản sắc địa phương, giữa sự an toàn và nỗ lực duy trì cuồng nhiệt.

Những nét đặc trưng của văn hóa cổ vũ bóng đá Anh

Dù đã trải qua nhiều thay đổi, văn hóa cổ vũ bóng đá Anh vẫn giữ được những nét đặc trưng riêng biệt, góp phần tạo nên sức hấp dẫn cho các trận đấu tại đây.

Những bài hát bất hủ

Không có gì định nghĩa rõ hơn văn hóa cổ vũ Anh bằng những bài hát được hàng vạn người đồng thanh hát vang trên khán đài. Mỗi CLB đều có những bài hát truyền thống riêng, gắn liền với lịch sử và niềm tự hào của họ.

• “You’ll Never Walk Alone” (Liverpool): Có lẽ là bài hát CLB nổi tiếng nhất thế giới, được hát trước mỗi trận đấu tại Anfield, tạo nên một bầu không khí đầy cảm xúc và trang nghiêm.
• “Blue Moon” (Manchester City): Một bài hát trữ tình, khác biệt so với nhiều bài hát hùng tráng khác, thể hiện sự gắn bó của CĐV Man City qua những giai đoạn khó khăn.
• “Glory Glory Man United” (Manchester United): Giai điệu hào hùng, ca ngợi lịch sử vinh quang của Quỷ Đỏ.
• “Bubbles” (West Ham United): Tên đầy đủ là “I’m Forever Blowing Bubbles”, một bài hát độc đáo và có phần lạc quan ngây thơ, thể hiện tinh thần của The Hammers.
• Các bài hát chế lời: Đây là đặc sản của CĐV Anh. Họ rất giỏi trong việc lấy giai điệu phổ biến và chế lời để ca ngợi cầu thủ, HLV hoặc chế nhạo đối thủ một cách hài hước, thông minh (và đôi khi là cay nghiệt).

Cổ động viên Liverpool giơ cao khăn và hát vang bài You'll Never Walk Alone tại sân Anfield trước trận đấu

Sự kình địch và bản sắc địa phương

Các trận derby là nơi thể hiện rõ nhất sự kình địch và niềm tự hào địa phương. Không khí trên khán đài trong các trận derby Manchester (Man Utd vs Man City), derby Bắc London (Arsenal vs Tottenham), derby Merseyside (Liverpool vs Everton) luôn cực kỳ căng thẳng và sôi động. Lời lẽ đối đáp, những bài hát chế nhạo đặc biệt dành cho đối thủ là một phần không thể thiếu.

Sự kình địch này bắt nguồn từ lịch sử, địa lý và cả những cuộc đối đầu nảy lửa trên sân cỏ trong quá khứ. Nó là động lực, là gia vị khiến bóng đá Anh thêm phần hấp dẫn.

Vai trò của công nghệ và mạng xã hội

Ngày nay, mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối CĐV, lan tỏa thông tin, tổ chức các hoạt động và thể hiện quan điểm. Các diễn đàn, nhóm Facebook, Twitter (X) trở thành nơi CĐV thảo luận, tranh cãi, chia sẻ cảm xúc về đội bóng. Nó cũng là công cụ để các nhóm CĐV huy động sự ủng hộ cho các chiến dịch phản đối giá vé, phản đối chủ sở hữu hoặc ủng hộ các vấn đề xã hội.

Tuy nhiên, mạng xã hội cũng có mặt trái, là nơi lan truyền tin giả, những lời lẽ thù địch, miệt thị giữa các nhóm CĐV. Việc duy trì một môi trường tranh luận lành mạnh và tôn trọng vẫn là một thách thức.

Tương lai nào cho phong trào cổ vũ tại Anh?

Bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ đang đứng trước những ngã rẽ mới. Các vấn đề như giá vé, sự thương mại hóa quá mức, ảnh hưởng của công nghệ và việc duy trì bầu không khí cuồng nhiệt trong môi trường an toàn vẫn là những bài toán cần lời giải.

• Safe Standing: Việc thí điểm và mở rộng các khu vực đứng an toàn có thể giúp tái tạo một phần bầu không khí sôi động xưa kia, đồng thời đáp ứng mong muốn của một bộ phận CĐV.
• Quyền lực của người hâm mộ: Các Supporters’ Trusts đang ngày càng nỗ lực để có tiếng nói lớn hơn trong việc quản trị CLB, đảm bảo lợi ích của CĐV được đặt lên hàng đầu.
• Chống phân biệt chủng tộc và kỳ thị: Cuộc chiến chống lại các hành vi phân biệt chủng tộc, kỳ thị giới tính, xu hướng tính dục trên khán đài và trên mạng xã hội vẫn cần được đẩy mạnh.
• Cân bằng giữa truyền thống và hiện đại: Làm thế nào để vừa giữ gìn những giá trị cốt lõi, bản sắc địa phương của văn hóa cổ vũ, vừa thích ứng với sự thay đổi của xã hội và sự phát triển của bóng đá hiện đại?

Câu trả lời không hề đơn giản. Nhưng có một điều chắc chắn, tình yêu bóng đá và lòng trung thành với CLB vẫn sẽ là ngọn lửa cháy bỏng trong tim hàng triệu người hâm mộ tại Anh và trên toàn thế giới. Những bài hát sẽ tiếp tục vang lên, những lá cờ sẽ tiếp tục tung bay, và câu chuyện về bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ sẽ còn được viết tiếp. Để có thêm những góc nhìn bóng đá đa chiều về các khía cạnh khác của môn thể thao vua, đừng quên theo dõi trangtinbongda.com.

Một nhóm cổ động viên bóng đá Anh hiện đại tại sân vận động, với cờ lớn, băng rôn và không khí sôi động nhưng có tổ chức

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Hooliganism có còn là vấn đề lớn trong bóng đá Anh hiện nay không?
Trả lời: Hooliganism có tổ chức và quy mô lớn như trước đây đã giảm đáng kể nhờ các biện pháp an ninh nghiêm ngặt và sân vận động toàn ghế ngồi. Tuy nhiên, các vụ việc bạo lực nhỏ lẻ, gây rối bên ngoài sân vận động hoặc trên mạng xã hội vẫn còn xảy ra, đòi hỏi sự cảnh giác liên tục.

2. Tại sao giá vé xem Premier League lại đắt đỏ như vậy?
Trả lời: Giá vé cao phản ánh chi phí vận hành CLB khổng lồ (lương cầu thủ, HLV, nâng cấp sân bãi), sức hút thương mại toàn cầu của giải đấu và quy luật cung cầu. Điều này gây khó khăn cho nhiều CĐV truyền thống có thu nhập thấp.

3. “You’ll Never Walk Alone” có nguồn gốc từ đâu?
Trả lời: Bài hát này ban đầu xuất hiện trong vở nhạc kịch “Carousel” (1945). Nó trở nên nổi tiếng qua bản cover của ban nhạc Gerry and the Pacemakers (từ Liverpool) vào năm 1963 và nhanh chóng được CĐV Liverpool chọn làm bài hát truyền thống của CLB.

4. Văn hóa “Ultras” có phổ biến ở Anh không?
Trả lời: So với các nước Nam Âu hoặc Đông Âu, phong trào Ultras không thực sự mạnh mẽ và phổ biến rộng rãi ở Anh. Tuy nhiên, một số nhóm CĐV trẻ tại các CLB đang áp dụng các yếu tố của văn hóa Ultras (cờ lớn, hát liên tục, đôi khi có pháo sáng) để tạo không khí.

5. Đâu là những bài hát cổ vũ (chants) hài hước nhất của CĐV Anh?
Trả lời: Có vô số bài hát chế hài hước, thường mang tính thời sự hoặc nhắm vào điểm yếu của đối thủ/cầu thủ đối phương. Ví dụ như bài hát về việc Luis Suarez hay cắn người, hoặc chế giễu kiểu tóc của một cầu thủ nào đó. Sự sáng tạo này là một phần thú vị của văn hóa cổ vũ Anh.

6. Làm thế nào để trải nghiệm văn hóa cổ vũ bóng đá Anh chân thực nhất?
Trả lời: Ngoài việc đến sân xem một trận đấu (đặc biệt là các trận derby hoặc các trận của những đội có CĐV cuồng nhiệt), bạn có thể ghé thăm các quán pub gần sân vận động trước và sau trận đấu. Đây là nơi CĐV tụ tập, hát hò và cảm nhận không khí rõ nét nhất.

7. Xu hướng nào đang định hình tương lai của phong trào cổ vũ Anh?
Trả lời: Các xu hướng chính bao gồm nỗ lực tăng cường tiếng nói của người hâm mộ thông qua các tổ chức CĐV, việc thí điểm khu vực đứng an toàn, cuộc chiến chống phân biệt đối xử và sự ảnh hưởng ngày càng tăng của mạng xã hội trong việc kết nối và huy động CĐV.

Tóm lại, bóng đá Anh và sự phát triển của phong trào cổ vũ là một bức tranh đa dạng, phản ánh lịch sử, văn hóa và xã hội của xứ sở sương mù. Từ những khán đài đứng cuồng nhiệt đến các sân vận động hiện đại, từ niềm tự hào địa phương đến sức hút toàn cầu, văn hóa cổ vũ luôn là linh hồn, tạo nên sức sống mãnh liệt cho môn thể thao vua tại Anh. Dù đối mặt với nhiều thách thức, ngọn lửa đam mê trên các khán đài chắc chắn sẽ không bao giờ tắt. Bạn nghĩ sao về sự phát triển này? Hãy chia sẻ ý kiến của mình ở phần bình luận nhé!