Công nghệ Video Hỗ trợ Trọng tài (VAR) ra đời với sứ mệnh mang lại sự công bằng tuyệt đối cho bóng đá, giảm thiểu những sai sót của “vua áo đen” có thể làm thay đổi cục diện trận đấu. Tuy nhiên, kể từ khi được áp dụng rộng rãi, VAR lại trở thành tâm điểm của vô số cuộc tranh luận không hồi kết. Không ít lần, chính công nghệ này lại tạo ra những tình huống VAR gây tranh cãi nhất, khiến người hâm mộ, cầu thủ và cả giới chuyên môn phải đặt dấu hỏi về tính hiệu quả và sự khách quan của nó. Liệu VAR có thực sự là “cán cân công lý” hay đôi khi lại trở thành “kẻ phá đám” cảm xúc thăng hoa của môn thể thao vua? Để hiểu rõ hơn về chủ đề này, việc xem xét VAR ở Premier League – Lợi hay hại? là một điểm khởi đầu thú vị.
VAR hoạt động như thế nào và tại sao lại gây tranh cãi?
Trước khi đi sâu vào các tình huống cụ thể, hãy cùng nhìn lại cách VAR vận hành. Về cơ bản, một đội ngũ trọng tài ngồi trong phòng VAR sẽ xem lại các pha bóng quan trọng thông qua nhiều góc máy quay khác nhau. Họ chỉ can thiệp vào 4 trường hợp chính:
- Bàn thắng: Kiểm tra lỗi việt vị, phạm lỗi trước khi ghi bàn, bóng đã đi hết đường biên hay chưa.
- Penalty: Xác định có lỗi dẫn đến penalty hay không, lỗi xảy ra trong hay ngoài vòng cấm.
- Thẻ đỏ trực tiếp: Xem xét các pha phạm lỗi nghiêm trọng, hành vi bạo lực.
- Nhầm lẫn cầu thủ: Đảm bảo trọng tài rút thẻ đúng người.
Nghe qua thì có vẻ đơn giản và hợp lý, đúng không? Nhưng thực tế lại phức tạp hơn nhiều. Sự tranh cãi nảy sinh từ nhiều yếu tố:
- Tính chủ quan: Dù có công nghệ hỗ trợ, quyết định cuối cùng vẫn phụ thuộc vào nhận định của trọng tài VAR và trọng tài chính. Việc diễn giải luật, đặc biệt là các tình huống chạm tay hay phạm lỗi không rõ ràng, vẫn mang yếu tố con người.
- Thời gian chờ đợi: Việc dừng trận đấu để xem lại VAR thường kéo dài, làm giảm nhịp độ và cảm xúc của trận đấu. Khoảnh khắc ăn mừng bàn thắng có thể bị “đóng băng” hoặc hủy bỏ đầy tiếc nuối.
- Sai sót vẫn xảy ra: Con người không hoàn hảo và trọng tài VAR cũng vậy. Đã có không ít trường hợp VAR đưa ra quyết định sai lầm, thậm chí còn gây tranh cãi hơn cả quyết định ban đầu của trọng tài chính.
- Luật việt vị “tíc tắc”: Việc kẻ vạch xác định việt vị bằng công nghệ đôi khi dẫn đến những quyết định hủy bàn thắng chỉ vì một bộ phận rất nhỏ của cơ thể cầu thủ (như cái nách, ngón chân) ở dưới hậu vệ cuối cùng, khiến nhiều người cảm thấy máy móc và thiếu tính thực tế.
Các trọng tài VAR đang làm việc trong phòng điều khiển công nghệ cao với nhiều màn hình theo dõi trận đấu
Điểm mặt những tình huống VAR gây tranh cãi nhất lịch sử bóng đá
Kể từ khi được giới thiệu, VAR đã “góp mặt” trong vô số khoảnh khắc đáng nhớ, nhưng không phải lúc nào cũng theo chiều hướng tích cực. Dưới đây là một số những tình huống VAR gây tranh cãi nhất đã làm tốn không biết bao nhiêu giấy mực của báo chí và khiến cộng đồng mạng dậy sóng.
### Bàn thắng “bằng tay” của Llorente (Tottenham vs Man City, Tứ kết C1 2018/19)
Trận tứ kết lượt về Champions League giữa Manchester City và Tottenham Hotspur mùa giải 2018/19 được xem là một trong những trận đấu kịch tính và điên rồ nhất lịch sử giải đấu. Tỷ số là 4-3 nghiêng về Man City nhưng Tottenham đi tiếp nhờ luật bàn thắng sân khách (tổng tỷ số 4-4). Tuy nhiên, bàn thắng quyết định của Fernando Llorente ở phút 73 đã gây ra tranh cãi dữ dội.
Từ một quả phạt góc, bóng dường như đã chạm vào tay của Llorente trước khi bay vào lưới. Trọng tài chính Cüneyt Çakır đã tham khảo VAR. Sau vài phút xem lại quay chậm từ nhiều góc độ, ông quyết định công nhận bàn thắng, cho rằng bóng đã chạm vào đùi tiền đạo người Tây Ban Nha trước rồi mới nảy lên chạm nhẹ vào khuỷu tay không cố ý và ở vị trí tự nhiên. Quyết định này khiến các cầu thủ và CĐV Man City vô cùng tức giận. Nếu bàn thắng này không được công nhận, Man City mới là đội đi tiếp. Đây là một ví dụ điển hình cho sự phức tạp trong việc xác định lỗi chạm tay, ngay cả khi có VAR hỗ trợ. Sự việc này cũng phần nào cho thấy sự khắc nghiệt của các giải đấu đỉnh cao, nơi một quyết định có thể định đoạt số phận của những đội bóng hàng đầu, tương tự như cuộc đua trong Danh sách các đội vô địch Premier League qua các mùa.
Khoảnh khắc Fernando Llorente của Tottenham ghi bàn gây tranh cãi vào lưới Manchester City tại Champions League, bóng gần tay cầu thủ
### Quả penalty “ma” của Sterling (Anh vs Đan Mạch, Bán kết Euro 2020)
Tại bán kết Euro 2020, đội tuyển Anh đã giành chiến thắng 2-1 trước Đan Mạch sau 120 phút thi đấu căng thẳng. Bước ngoặt của trận đấu đến ở phút 102, khi Raheem Sterling đi bóng trong vòng cấm và ngã xuống sau pha truy cản của Joakim Mæhle và Mathias Jensen. Trọng tài Danny Makkelie lập tức chỉ tay vào chấm phạt đền.
Tổ VAR vào cuộc kiểm tra nhưng cuối cùng vẫn giữ nguyên quyết định của trọng tài chính. Harry Kane thực hiện quả penalty, dù bị Kasper Schmeichel cản phá nhưng đã kịp đá bồi thành công, ấn định chiến thắng cho Tam Sư. Tuy nhiên, các pha quay chậm cho thấy tác động từ hậu vệ Đan Mạch lên Sterling là rất nhẹ, thậm chí có thể không có tác động. Nhiều chuyên gia và người hâm mộ cho rằng Sterling đã “ăn vạ” và VAR đã sai lầm khi không yêu cầu trọng tài xem lại tình huống một cách kỹ lưỡng hơn. Quyết định này đã dập tắt hy vọng của “Những chú lính chì” Đan Mạch và tạo ra làn sóng chỉ trích mạnh mẽ.
### Thảm họa giao tiếp VAR trận Liverpool vs Tottenham (Premier League 2023/24)
Một trong những tình huống VAR gây tranh cãi nhất và tai tiếng nhất gần đây xảy ra trong trận đấu giữa Tottenham và Liverpool tại Premier League mùa giải 2023/24. Luis Diaz của Liverpool đã đưa bóng vào lưới Spurs, nhưng trọng tài biên căng cờ báo việt vị. VAR vào cuộc kiểm tra và xác định Diaz không hề việt vị, đó là một bàn thắng hợp lệ.
Tuy nhiên, do lỗi giao tiếp nghiêm trọng giữa trọng tài VAR Darren England và trợ lý Dan Cook với trọng tài chính Simon Hooper, thông điệp “kiểm tra hoàn tất” (check complete) đã bị hiểu nhầm thành quyết định việt vị ban đầu là đúng. Trọng tài Hooper cho trận đấu tiếp tục mà không hề hay biết bàn thắng lẽ ra phải được công nhận. Chỉ đến khi hiệp một kết thúc, sai lầm mới được phát hiện nhưng đã quá muộn để thay đổi. Liverpool cuối cùng thua trận 1-2 và PGMOL (Hội đồng trọng tài chuyên nghiệp Anh) sau đó đã phải công khai xin lỗi vì “sai sót nghiêm trọng của con người”. Vụ việc này làm dấy lên nghi ngờ về quy trình và năng lực của đội ngũ VAR, cũng như ảnh hưởng của nó đến kết quả trận đấu. Nhiều người đặt câu hỏi liệu Hệ thống kỷ luật của Premier League hoạt động thế nào? có nên xem xét các biện pháp xử lý mạnh mẽ hơn đối với những sai sót như vậy.
Trọng tài Simon Hooper đang trao đổi với các cầu thủ Liverpool sau tình huống bàn thắng không được công nhận của Luis Diaz do lỗi VAR
### Những pha việt vị “cái nách” và sự máy móc của công nghệ
Một dạng tranh cãi phổ biến khác liên quan đến VAR là các quyết định việt vị cực kỳ sít sao, thường được gọi vui là việt vị “cái nách” hay “ngón chân”. Công nghệ kẻ vạch ảo được sử dụng để xác định vị trí của cầu thủ tấn công so với hậu vệ cuối cùng. Tuy nhiên, độ chính xác tuyệt đối của công nghệ này đôi khi dẫn đến việc các bàn thắng bị từ chối chỉ vì một phần rất nhỏ của cơ thể cầu thủ (mà họ không thể ghi bàn bằng bộ phận đó) ở vị trí việt vị.
Nhiều cầu thủ, huấn luyện viên và người hâm mộ cảm thấy điều này quá máy móc, đi ngược lại tinh thần của luật việt vị là ngăn chặn lợi thế không công bằng. Timo Werner khi còn khoác áo Chelsea là một “nạn nhân” tiêu biểu của những tình huống này, nhiều lần bị từ chối bàn thắng vì việt vị trong gang tấc. Những quyết định như vậy thường gây ức chế và làm giảm đi sự hấp dẫn của các pha làm bàn đẹp mắt. Nó cũng đặt ra câu hỏi về việc liệu có nên áp dụng một “biên độ sai số” nhất định hay không, tương tự như cách Công nghệ goal-line có vai trò thế nào? hoạt động với sự rõ ràng hơn.
### Penalty gây tranh cãi Chung kết World Cup 2018 (Pháp vs Croatia)
Trận chung kết World Cup 2018 giữa Pháp và Croatia cũng không thoát khỏi tranh cãi liên quan đến VAR. Phút 34, từ một quả phạt góc của Antoine Griezmann, bóng chạm tay Ivan Perišić trong vòng cấm Croatia. Ban đầu, trọng tài Néstor Pitana không thổi phạt. Tuy nhiên, sau khi nhận tín hiệu từ tổ VAR và trực tiếp xem lại màn hình ngoài đường biên (on-field review), ông đã quyết định cho Pháp hưởng quả penalty.
Griezmann thực hiện thành công, nâng tỷ số lên 2-1 cho Pháp. Quyết định này vấp phải sự phản đối dữ dội từ phía Croatia và nhiều chuyên gia. Họ cho rằng Perišić không cố tình dùng tay chơi bóng, tay anh ở vị trí khá tự nhiên và không có đủ thời gian để phản xạ. Việc trọng tài thay đổi quyết định sau khi xem lại VAR trong một trận đấu quan trọng như chung kết World Cup càng làm tăng thêm tính tranh cãi. Liệu đây có phải là một trong những quyết định định đoạt chiếc cúp vàng danh giá? Ai là người đúng, ai sai trong pha bóng này? Thật khó để có câu trả lời làm hài lòng tất cả mọi người, và nó gợi nhớ đến vai trò quan trọng của các quyết định trọng tài, điều mà những Trọng tài nổi tiếng nhất trong lịch sử Premier League chắc chắn hiểu rõ.
VAR: Con dao hai lưỡi và tương lai phía trước
Không thể phủ nhận VAR đã giúp sửa chữa nhiều sai lầm rõ ràng của trọng tài, mang lại sự công bằng hơn cho các trận đấu ở một mức độ nào đó. Những pha bóng ăn vạ thô thiển hay bàn thắng việt vị rõ ràng đã giảm đi đáng kể. Các đội bóng giờ đây cũng phải cẩn trọng hơn trong các pha phạm lỗi trong vòng cấm. Các số liệu thống kê từ những giải đấu hàng đầu thường được cập nhật trên các trang như //gocbongda.net cho thấy tỷ lệ quyết định đúng của trọng tài đã tăng lên sau khi có VAR.
Tuy nhiên, những tình huống VAR gây tranh cãi nhất vẫn liên tục xuất hiện, cho thấy công nghệ này chưa phải là giải pháp hoàn hảo. Vấn đề không chỉ nằm ở bản thân công nghệ mà còn ở cách thức áp dụng, sự nhất quán trong các quyết định và yếu tố con người trong việc diễn giải luật lệ.
“VAR được tạo ra để sửa chữa những sai lầm rõ ràng và hiển nhiên, nhưng đôi khi chính nó lại tạo ra những cuộc tranh luận phức tạp hơn,” – Chuyên gia bóng đá Trần Minh Chiến nhận định. “Điều quan trọng là cần có sự cải tiến liên tục trong quy trình, đào tạo trọng tài và có thể là cả việc điều chỉnh luật để phù hợp hơn với thực tế.”
Tương lai của VAR vẫn là một dấu hỏi lớn. Liệu chúng ta sẽ có một phiên bản VAR cải tiến, nhanh hơn, chính xác hơn và ít gây tranh cãi hơn? Hay bóng đá sẽ phải chấp nhận sống chung với những tranh cãi như một phần không thể tránh khỏi của cuộc chơi, ngay cả khi có công nghệ hỗ trợ? Sự cân bằng giữa việc duy trì cảm xúc, nhịp độ trận đấu và đảm bảo tính công bằng tuyệt đối vẫn là bài toán khó đối với các nhà làm luật bóng đá.
Kết luận
VAR đã thay đổi bộ mặt của bóng đá hiện đại, mang đến cả những lợi ích và thách thức không nhỏ. Những tình huống VAR gây tranh cãi nhất mà chúng ta đã điểm qua chỉ là một phần nhỏ trong bức tranh phức tạp về mối quan hệ giữa công nghệ và môn thể thao vua. Từ những bàn thắng bị từ chối vì lỗi việt vị “cái nách”, những quả penalty gây tranh cãi nảy lửa, cho đến những sai sót trong giao tiếp của tổ trọng tài, VAR liên tục nhắc nhở chúng ta rằng công nghệ dù hiện đại đến đâu cũng khó có thể loại bỏ hoàn toàn yếu tố con người và những tranh cãi vốn có của bóng đá.
Dù yêu hay ghét, VAR dường như sẽ tiếp tục là một phần của bóng đá trong tương lai gần. Điều mà người hâm mộ mong đợi là sự cải thiện không ngừng để công nghệ này thực sự trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực, giảm thiểu tối đa tranh cãi và trả lại sự tập trung vào những gì tinh túy nhất của bóng đá: kỹ năng, chiến thuật và cảm xúc trên sân cỏ.
Còn bạn, bạn nghĩ sao về VAR? Tình huống VAR nào khiến bạn nhớ nhất hoặc bức xúc nhất? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!
