Chào anh em mê bóng đá Ngoại hạng Anh! Chắc hẳn không ít lần chúng ta phải ngồi bật dậy, ôm đầu hay thậm chí là tranh cãi nảy lửa với bạn bè chỉ vì một quyết định từ phòng VAR, đúng không? Kể từ khi được áp dụng, câu chuyện về VAR ở Premier League – Lợi hay hại? luôn là chủ đề nóng hổi, chia rẽ cộng đồng người hâm mộ. Công nghệ được kỳ vọng mang lại sự công bằng tuyệt đối này đôi khi lại trở thành tâm điểm của những tranh cãi tưởng chừng không có hồi kết. Vậy thực sự, VAR đã mang đến nhiều lợi ích hơn hay những phiền toái mà nó gây ra đang lấn át đi mục đích tốt đẹp ban đầu? Hãy cùng trangtinbongda.com mổ xẻ vấn đề này nhé!
VAR là gì và nó hoạt động như thế nào ở Premier League?
Trước khi đi sâu vào phân tích lợi hại, chúng ta cần hiểu rõ VAR là gì. VAR là viết tắt của Video Assistant Referee – Trợ lý trọng tài video. Đây là một đội ngũ trọng tài ngồi trong một phòng điều hành riêng biệt (VAR Hub), sử dụng các góc máy quay khác nhau để hỗ trợ trọng tài chính trên sân đưa ra quyết định chính xác hơn trong những tình huống quan trọng, có thể thay đổi cục diện trận đấu.
Ở Premier League, VAR chỉ can thiệp vào 4 trường hợp rõ ràng và hiển nhiên sau:
- Bàn thắng/Không bàn thắng: Kiểm tra các lỗi có thể xảy ra trước khi bàn thắng được ghi (ví dụ: việt vị, phạm lỗi, bóng chạm tay, bóng ra ngoài sân).
- Penalty/Không penalty: Xác định các tình huống thổi phạt đền sai hoặc bỏ sót các quả phạt đền rõ ràng.
- Thẻ đỏ trực tiếp: Xem xét các tình huống có thể dẫn đến thẻ đỏ trực tiếp bị trọng tài bỏ qua hoặc xử lý sai (không áp dụng cho thẻ vàng thứ hai).
- Nhầm lẫn cầu thủ: Giúp trọng tài xác định đúng cầu thủ phạm lỗi khi rút thẻ vàng hoặc thẻ đỏ nhầm người.
Trọng tài chính có thể nhận tín hiệu từ đội ngũ VAR hoặc tự mình yêu cầu xem lại tình huống. Sau khi trao đổi qua tai nghe hoặc xem lại màn hình bên đường biên (On-Field Review – OFR), trọng tài chính sẽ là người đưa ra quyết định cuối cùng.
Hình ảnh phòng điều hành VAR tại Premier League với nhiều màn hình theo dõi trận đấu
Lịch sử ra đời và hành trình VAR đến với Ngoại hạng Anh
Ý tưởng về việc sử dụng công nghệ video hỗ trợ trọng tài đã nhen nhóm từ lâu, nhưng phải đến những năm 2010, dự án VAR mới thực sự được phát triển bởi Hiệp hội Bóng đá Hoàng gia Hà Lan (KNVB). Sau các thử nghiệm ở một số giải đấu nhỏ và các giải trẻ của FIFA, VAR chính thức được đưa vào Luật bóng đá bởi Hội đồng Luật bóng đá Quốc tế (IFAB) vào năm 2018.
World Cup 2018 tại Nga là giải đấu lớn đầu tiên áp dụng VAR trên diện rộng và tạo ra những dấu ấn nhất định, dù không ít tranh cãi. Nhiều giải VĐQG hàng đầu châu Âu như Serie A, Bundesliga, La Liga đã nhanh chóng triển khai VAR. Premier League, ban đầu có phần dè dặt, cuối cùng cũng chính thức áp dụng công nghệ này từ mùa giải 2019-2020, với kỳ vọng giảm thiểu những sai sót nghiêm trọng của trọng tài, vốn là đề tài bàn tán sôi nổi qua nhiều mùa giải.
Mục tiêu ban đầu rất rõ ràng: “Can thiệp tối thiểu, lợi ích tối đa”. VAR được thiết kế để sửa chữa những sai lầm rõ ràng và hiển nhiên, chứ không phải để “soi” từng pha bóng nhỏ nhặt hay thay đổi bản chất nhanh và quyết liệt của bóng đá Anh. Tuy nhiên, thực tế áp dụng lại phức tạp hơn nhiều.
Những lợi ích không thể phủ nhận của VAR tại Premier League
Không thể phủ nhận rằng, dù gây tranh cãi, VAR đã mang lại những tác động tích cực nhất định cho giải đấu hấp dẫn nhất hành tinh.
Các quyết định “lật kèo” nhờ VAR
Mục đích cốt lõi của VAR là sửa sai, và thực tế nó đã làm được điều đó trong nhiều trường hợp. Ai còn nhớ những “bàn thắng ma”, những quả penalty oan uổng hay những chiếc thẻ đỏ vô lý trong quá khứ khiến bao con tim tan nát? VAR đã giúp hạn chế đáng kể những tình huống như vậy.
- Bàn thắng được công nhận đúng luật: Không ít lần VAR can thiệp để công nhận những bàn thắng hợp lệ mà ban đầu trọng tài biên căng cờ việt vị sai, hoặc trọng tài chính bỏ qua.
- An-nulling bàn thắng sai luật: Ngược lại, những bàn thắng được ghi trong thế việt vị mười mươi, hoặc có lỗi phạm lỗi/chạm tay rõ ràng trước đó, đã bị từ chối nhờ sự can thiệp của VAR, đảm bảo tính công bằng cho trận đấu.
- Trao những quả penalty xứng đáng: VAR giúp trọng tài nhìn lại các pha phạm lỗi kín trong vòng cấm mà ông có thể đã bỏ sót do góc nhìn hạn chế hoặc tốc độ tình huống quá nhanh.
- Hủy bỏ những quả penalty “tưởng tượng”: Đồng thời, những pha ăn vạ lộ liễu hay những tình huống thổi phạt đền sai lầm cũng được VAR sửa chữa.
- Đảm bảo những tấm thẻ đỏ chính xác: Các pha vào bóng thô bạo, hành vi phi thể thao xứng đáng thẻ đỏ nhưng bị trọng tài bỏ qua đã được VAR phát hiện và xử lý.
Thống kê nói gì về hiệu quả của VAR?
Theo số liệu từ PGMOL (Professional Game Match Officials Limited – Cơ quan quản lý trọng tài chuyên nghiệp Anh), tỷ lệ các quyết định quan trọng (bàn thắng, penalty, thẻ đỏ) được đưa ra chính xác đã tăng lên đáng kể kể từ khi VAR được áp dụng. Mặc dù con số cụ thể có thể thay đổi theo từng mùa giải và cách thống kê, xu hướng chung là VAR đã giúp giảm số lượng sai sót rõ ràng của trọng tài.
Tuy nhiên, con số thống kê đôi khi không phản ánh hết được bức tranh toàn cảnh, bởi nó không đo lường được sự khó chịu của người hâm mộ khi trận đấu bị gián đoạn, hay sự ức chế khi một quyết định “đúng luật” nhưng lại có vẻ “máy móc” và thiếu cảm giác bóng đá.
Mặt trái gây tranh cãi: Tại sao VAR ở Premier League lại bị chỉ trích nhiều đến vậy?
Đây chính là phần khiến câu hỏi “VAR ở Premier League – Lợi hay hại?” trở nên phức tạp. Bên cạnh những lợi ích, VAR cũng mang đến vô số vấn đề gây bức xúc.
Sự thiếu nhất quán trong các quyết định
Đây có lẽ là chỉ trích lớn nhất nhắm vào VAR tại Anh. Cùng một loại tình huống, nhưng quyết định của VAR ở các trận đấu khác nhau, thậm chí trong cùng một trận đấu, lại có thể khác nhau một trời một vực. Có những pha bóng chạm tay rõ ràng thì bị bỏ qua, lúc khác một pha chạm tay không cố ý lại bị thổi phạt đền. Có những pha vào bóng nguy hiểm được VAR xem xét rất kỹ, nhưng cũng có những pha tương tự lại bị “lơ đẹp”.
Sự thiếu nhất quán này đến từ nhiều yếu tố: cách diễn giải luật của từng tổ trọng tài VAR, áp lực thời gian, giới hạn về góc máy quay, và đôi khi là cả yếu tố chủ quan. Điều này làm xói mòn niềm tin của người hâm mộ và các đội bóng vào sự công bằng mà VAR lẽ ra phải mang lại. Không ít HLV đã phải thốt lên rằng họ “không hiểu nổi” cách VAR hoạt động ở Premier League. Những tranh cãi về trọng tài và VAR dường như chưa bao giờ có hồi kết.
Trọng tài chính đang xem lại tình huống trên màn hình VAR đặt bên ngoài đường biên sân cỏ Premier League
Thời gian chờ đợi kéo dài và ảnh hưởng đến cảm xúc trận đấu
Ai đã từng nín thở chờ đợi vài phút đồng hồ để biết bàn thắng của đội nhà có được công nhận hay không mới hiểu cảm giác khó chịu này. Việc kiểm tra VAR thường mất khá nhiều thời gian, làm nguội đi sự hưng phấn của cầu thủ và người hâm mộ, phá vỡ nhịp độ trận đấu vốn là đặc sản của Premier League.
Những khoảnh khắc ăn mừng vỡ òa rồi lại chết lặng vì VAR từ chối bàn thắng đã trở nên quá quen thuộc. Cảm xúc thăng hoa, một phần quan trọng làm nên sự hấp dẫn của bóng đá, đang bị công nghệ làm cho “chai sạn” đi ít nhiều. Nhiều người cho rằng, thà chấp nhận một vài sai sót nhỏ của trọng tài còn hơn là phải trải qua những phút chờ đợi VAR trong sự hồi hộp và cả bực bội.
Vấn đề việt vị “cọng cỏ” và những tranh cái không hồi kết
Công nghệ xác định việt vị bán tự động và các đường kẻ ảo của VAR đôi khi tạo ra những quyết định việt vị chỉ vì… một cái nách hay một ngón chân nhô lên trước hậu vệ cuối cùng vài milimet. Những tình huống “việt vị cọng cỏ” này gây tranh cãi dữ dội. Về mặt lý thuyết, luật là luật, việt vị là việt vị. Nhưng liệu việc bắt lỗi việt vị ở mức độ hiển vi như vậy có thực sự phù hợp với tinh thần của luật việt vị, vốn được tạo ra để chống lại việc tiền đạo “ăn cắp trứng”?
Nhiều chuyên gia và người hâm mộ cho rằng VAR đang quá máy móc trong việc xác định việt vị, bỏ qua yếu tố “sai số cho phép” hoặc “lợi thế tấn công”. Điều này dẫn đến việc nhiều bàn thắng đẹp mắt, những pha phối hợp tinh tế bị từ chối một cách đáng tiếc chỉ vì những khoảng cách cực nhỏ mà mắt thường không thể nào phân biệt được.
Đồ họa mô phỏng tình huống việt vị được VAR xác định bằng các đường kẻ ảo tại Premier League
Áp lực lên trọng tài chính và đội ngũ VAR
Tưởng chừng VAR sẽ giúp giảm áp lực cho trọng tài, nhưng thực tế lại không hẳn vậy. Trọng tài chính giờ đây không chỉ phải đối mặt với áp lực trên sân mà còn cả sự “soi xét” từ phòng VAR. Việc phải chờ đợi tín hiệu, phải ra xem màn hình OFR đôi khi làm giảm đi sự tự tin và quyết đoán của họ.
Đội ngũ VAR cũng chịu áp lực khổng lồ. Họ phải đưa ra nhận định nhanh chóng và chính xác dưới sự theo dõi của hàng triệu người. Bất kỳ sai sót nào của VAR cũng có thể tạo ra làn sóng chỉ trích dữ dội hơn cả sai lầm của trọng tài chính trước đây.
Góc nhìn từ người trong cuộc: Cầu thủ, HLV nói gì về VAR?
Ý kiến từ những người trực tiếp tham gia trận đấu cũng rất đa chiều.
“Tôi nghĩ VAR là một điều tốt cho bóng đá nếu nó được sử dụng đúng cách. Vấn đề là sự thiếu nhất quán. Đôi khi bạn thấy một tình huống tương tự tuần trước không bị thổi phạt, nhưng tuần này lại bị. Điều đó thật khó hiểu.” – Một cầu thủ Premier League chia sẻ (Giả định).
Nhiều HLV tên tuổi như Jurgen Klopp, Pep Guardiola, Mikel Arteta… đã không ít lần công khai bày tỏ sự không hài lòng với các quyết định của VAR hoặc cách thức vận hành của nó. Họ phàn nàn về thời gian kiểm tra quá lâu, sự thiếu nhất quán, và cả việc VAR đôi khi can thiệp vào những tình huống không thực sự “rõ ràng và hiển nhiên”.
Tuy nhiên, cũng có những ý kiến ghi nhận mặt tích cực. Một số HLV và cầu thủ thừa nhận rằng VAR đã giúp các trận đấu trở nên công bằng hơn về tổng thể, loại bỏ được những sai lầm nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng và thậm chí là cả mùa giải.
Các cầu thủ Premier League phản ứng với quyết định của trọng tài sau khi tham khảo VAR
Tương lai nào cho VAR ở Premier League?
Trước những tranh cãi không dứt, Premier League và PGMOL đang liên tục xem xét và tìm cách cải thiện việc áp dụng VAR. Một số thay đổi đã và đang được đề xuất, thảo luận:
- Tăng ngưỡng can thiệp: Chỉ can thiệp vào những lỗi thực sự rõ ràng, tránh “soi” quá kỹ những tình huống nhỏ nhặt.
- Cải thiện công nghệ việt vị: Sử dụng công nghệ việt vị bán tự động nhanh hơn, hoặc áp dụng “đường kẻ dày hơn” để tạo ra một khoảng sai số chấp nhận được cho các tình huống việt vị siêu nhỏ.
- Tăng cường giao tiếp: Thông báo rõ ràng hơn cho khán giả trên sân và xem truyền hình về lý do kiểm tra VAR và quyết định cuối cùng. Việc phát các đoạn hội thoại giữa trọng tài chính và VAR (như đã thử nghiệm ở một số giải đấu) cũng là một khả năng.
- Đào tạo trọng tài: Nâng cao chất lượng và sự nhất quán trong việc đào tạo cả trọng tài chính lẫn trọng tài VAR.
- Trao quyền nhiều hơn cho trọng tài chính: Khuyến khích trọng tài chính tự tin hơn vào quyết định ban đầu và chủ động hơn trong việc sử dụng màn hình OFR.
Việc loại bỏ hoàn toàn VAR khỏi Premier League dường như khó xảy ra trong tương lai gần, bởi công nghệ này đã trở thành một phần của bóng đá hiện đại. Vấn đề là làm sao để tối ưu hóa nó, giảm thiểu những tác động tiêu cực và phát huy tối đa lợi ích về sự công bằng.
Câu hỏi thường gặp về VAR ở Premier League
VAR can thiệp vào những tình huống nào ở Premier League?
VAR chỉ can thiệp vào 4 tình huống có thể thay đổi trận đấu: Bàn thắng/Không bàn thắng, Penalty/Không penalty, Thẻ đỏ trực tiếp và Nhầm lẫn cầu thủ.
Ai là người đưa ra quyết định cuối cùng với VAR?
Trọng tài chính trên sân luôn là người đưa ra quyết định cuối cùng, sau khi tham khảo thông tin từ đội ngũ VAR hoặc xem lại màn hình bên đường biên.
VAR có làm giảm số bàn thắng không?
Không có bằng chứng rõ ràng cho thấy VAR làm giảm tổng số bàn thắng. Nó có thể từ chối một số bàn thắng không hợp lệ nhưng cũng công nhận những bàn thắng đúng luật bị bỏ sót ban đầu.
Tại sao quyết định VAR ở Premier League đôi khi khác các giải khác?
Mặc dù luật là chung, việc diễn giải và áp dụng VAR (ví dụ: ngưỡng can thiệp, cách xác định chạm tay) có thể có sự khác biệt nhỏ giữa các giải đấu, dẫn đến một số quyết định khác nhau.
Liệu VAR có bị loại bỏ khỏi Premier League không?
Hiện tại, khả năng VAR bị loại bỏ hoàn toàn là rất thấp. Xu hướng chung là tiếp tục sử dụng và cải thiện công nghệ này để nó phục vụ tốt hơn cho giải đấu.
Kết bài
Vậy cuối cùng, VAR ở Premier League – Lợi hay hại? Câu trả lời có lẽ không nằm ở việc chọn một trong hai. VAR giống như một con dao hai lưỡi. Nó rõ ràng đã mang lại sự công bằng cao hơn trong nhiều quyết định quan trọng, giúp sửa chữa những sai lầm trắng trợn có thể làm thay đổi số phận trận đấu, thậm chí cả mùa giải. Đó là mặt lợi không thể phủ nhận.
Tuy nhiên, cách thức triển khai VAR tại Premier League vẫn còn tồn tại quá nhiều vấn đề: sự thiếu nhất quán, thời gian chờ đợi lâu, những quyết định việt vị gây tranh cãi và ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc của người xem. Đó là mặt hại khiến nhiều người hâm mộ cảm thấy thất vọng và đặt câu hỏi về giá trị thực sự của công nghệ này.
Thay vì loại bỏ, điều cần làm là tiếp tục cải tiến VAR, tìm ra cách vận hành hiệu quả, nhất quán và ít gây gián đoạn hơn. Bóng đá cần sự công bằng, nhưng cũng cần giữ được tốc độ, sự kịch tính và những cảm xúc nguyên bản vốn có. Hành trình hoàn thiện VAR ở Premier League chắc chắn sẽ còn tiếp diễn.
Còn bạn, bạn nghĩ sao về VAR ở Premier League – Lợi hay hại? Hãy chia sẻ ý kiến và những trải nghiệm của bạn với VAR ở phần bình luận bên dưới nhé! Cùng tranh luận để tìm ra góc nhìn đa chiều nhất về công nghệ đang làm thay đổi bộ mặt bóng đá này.
